به گزارش خبرگزاری حوزه، کرسی ترویجی «فرایند بصیرت از منظر قرآن و روایات» به همت معاونت پژوهشی دانشگاه معارف اسلامی، هفتم تیرماه با ارائه حجت الاسلام منصوری، استادیار گروه معارف قرآن و حدیث دانشگاه معارف اسلامی و نقد حجج اسلام والمسلمین مهدی رستم نژاد، دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث جامعه المصطفی العالمیه و معاون آموزش حوزه های علمیه و کامران اویسی، استادیار گروه معارف قرآن و حدیث دانشگاه معارف اسلامی و دبیری دکتر علیرضا کمالی، مدیر پژوهشی گروه معارف قرآن و حدیث دانشگاه معارف اسلامی برگزار شد.
در ابتدا حجت الاسلام منصوری با بازشماری واژگان معادل، همنشین و مقابل «بصیرت» در قرآن به تعریف لغوی «بصیرت» پرداختند و گفتند: با توجه به اختلاف لغت شناسان در اینکه ریشه‌های واژگان دارای اصل واحد هستند یا می‌توانند اصول متعدد داشته باشند، دو دیدگاه درباره ریشه بصیرت مطرح شده است؛ اما از آنجا که اینجانب معتقد به وجود اصل واحد در ریشه لغت هستم، بصیرت را بر پایه اصل واحد معنا نموده و آن را نیرویی روشنی‌بخش می‌دانم که با روشنگری‌اش ادراک را برای عقل هموار می‌سازد.
وی ادامه داد: در معنای واژه «بصر» یک ویژگی وجود دارد و آن «آشکار بودن شیء دیده شده» است؛ بر این اساس بصیرت را می توان به «روشن‌بینی» معنا نمود. سایر معانی لغوی یا به عوامل بصیرت اشاره دارد و یا فوائد آن را بیان می نماید و یا مؤلفه ای از مؤلفه‌های بصیرت و یا بخشی از فرایند آن را مطرح ساخته است؛ بنابراین بصیرت یعنی «بینش و نیرویی که به وسیله آن بتوان به وضوح حقایق را شناخت».
استادیار دانشگاه معارف اسلامی درباره تعریف اصطلاحی «بصیرت» معتقد بود که باید با در نظر گرفتن مؤلفه‌ها و فرایند بصیرت، آن را تعریف نمود و بر این اساس در تعریف اصطلاحی بصیرت گفت: بصیرت عبارت است از روشن بینی مبتنی بر شناخت به همراه باور قلبی که در اثر مشاهده درست رخدادها و اندیشیدن و سنجش و عبرت گرفتن و تیزهوشی و دور اندیشی حاصل می‌گردد.
حجت الاسلام منصوری در ادامه درباره فراوانی واژه بصیرت در قرآن خاطرنشان ساخت: در آیات نورانی قرآن کریم، ماده «بصر» به صورت ثلاثی مجرد و مزید به صورت فراوان و با این بسامد به‌کار رفته است: از ثلاثی مجرد به صورت فعل «بَصُرت» ۲ بار و «لم یبصُروا» ۱ بار؛ به صورت اسم مفرد و جمع (بصر و ابصار) ۴۸بار؛ به صورت صفت مشبهه «بصیر و بصائر» ۵۸ بار و از ثلاثی مزید در باب‌های «افعال، تفعیل و استفعال» جمعا ۳۹ بار به کار رفته است و نکته قابل توجه آن است که از ثلاثی مجرد آنچه بیشتر مربوط به بحث بصیرت است، کاربست صفت مشبهه‌ای و در مواردی کاربست اسم مفرد و جمع آن است؛ اما از ثلاثی مزید جز در مواردی اندک، مابقی مربوط به بحث بصیرت است.
وی درباره جایگاه بحث بصیرت بیان کرد: در روایتی از امیرمومنان(ع)، تحقق ایمان بر ۴ رکن صبر، یقین، عدل و جهاد استوار است که هر یک از این پایه‌ها دارای ۴ شعبه است که در این میان «بصیرت» نخستین شعبه یقین است.
استادیار دانشگاه معارف اسلامی در پایان بر پایه آیات و احادیث و تحلیل و نکته‌یابی از آنها به‌ویژه با استناد به فرازهایی از فرمایش‌های امیرمؤمنان(ع) در خطبه ۱۵۳ نهج البلاغه: «فَلْیَنْتَفِعِ امْرُؤٌ بِنَفْسِه فإِنَّمَا الْبَصِیرُ مَنْ سَمِعَ وَ تَفَکَّرَ وَ نَظَرَ وَ أَبْصَرَ وَ انْتَفَعَ بِالْعِبَرِ وَ سَلَکَ جَدَداً وَاضِحاً یَتَجَنَّبُ فِیهِ الصَّرْعَةَ فِی الْمَهْوَی وَ یَتَنَکَّبُ طَرِیقَ الْعَمَی وَ لا یُعِینُ عَلَی فَسَادِ نَفْسِهِ الْغُوَاةَ بِتَعَسُّفٍ فِی حَقٍّ أَوْ تَحْرِیفٍ فِی نُطْقٍ أَوْ تَغْیِیرٍ فِی صِدْقٍ» به تشریح فرایند بصیرت در عناوین «گوش دادن به حقایق، تفکر در شنیده‌ها، تیزبینی (نظر کردن)، دوراندیشی (ابصار نمودن)، عبرت گرفتن و گام نهادن در جاده‌ای روشن» پرداخت.
پس از تبیین حجت الاسلام منصوری، حجج اسلام والمسلمین رستم نژاد و اویسی با اشاره به نقاط قوت نظر ارائه‌شده، بحث بصیرت را ازجمله مباحث نو و مورد نیاز جامعه و دارای آثار و برکات فراوان دانستند که در عصر حاضر نیز دارای طراوت و تازگی است و برای همگان دارای پیام است.
ناقدان در طرح دیدگاه‌های خویش، توجه ارائه‌کننده نظریه به نکات ذیل و اصلاح نظر ارائه شده بر پایه آن را موجب ارتقاء، توسعه و کارامدی بیشتر این بحث دانستند:
ـ بصیرت قابل گام‌بندی است اما نه از طریق روایات؛
ـ موارد مزبور در فرایند بصیرت بیشتر ناظر به خروجی بصیرت است؛
ـ موارد مطرح‌شده بیشتر ابزار یا مسیر و یا نتایج بصیرت است؛
ـ برخی واژگان ناظر به بصیرت دارای معادل فارسی نمی‌باشند؛
ـ واژه‌شناسی بصیرت نیازمند کار دقیق و فنی‌تر است؛
ـ بصیرت را می‌توان به اقسام مختلف تقسیم و آن را مورد بحث قرار داد.
در پایان حجت الاسلام منصوری ضمن پذیرش بخشی از دیدگاه‌های ناقدان به تبیین و ابهام‌زدایی از بخش دیگر پرداخت.
